Kral Yıldızı: Regulus
Aslan takımyıldızının en parlak üyesi Regulus, en eski çağlardan beri tanınan ve önem atfedilen bir yıldız olmuştur. Kış ve bahar aylarında Samanyolunun kalabalığından uzak bir bölgede yer alan parlak yıldızı Babilliler "Şarru", gökbilimci Ptoleme "Baziliskus", Kopernik ise küçük kral anlamında "Regulus" olarak adlandırmıştır.
Regulus yüzey sıcaklığı ortalama 12000 dereceyi bulan sıcak bir yıldızdır. Güneş'ten yaklaşık 4 kat daha fazla kütleye sahiptir, yalnız başına 300 Güneş'e eşdeğer miktarda enerji yayar. Regulus, bir milyar yaşında olduğu tahmin edilen Güneş'ten genç bir yıldızdır. Bize yaklaşık 80 ışık yılı mesafede olan Regulus'u diğer yıldızlardan ayıran çok garip bir özelliği vardır: kendi çevresinde dönüş hızı.
Regulus kendi çevresinde 16 saatte döner. Güneş için bu süre bir aya yakındır. Regulus'un ekvator bölgesindeki bir parçacığın hızı saatte 1 milyon kilometre kadardır (Güneş'te 7200 km/sa). Eğer yıldızların çaplarını araştırıp ufak bir hesaplama yaparsanız hesabın tutmadığını göreceksiniz, bunun nedeni yıldızların gaz formda olmasıdır. Regulus'un ortalama 12000 derecelik yüzeyi, yıldızın yüz milyon dereceyi bulan çekirdeğine göre soğuk sayılabilir. Öte yandan demirin 1500 derecede eridiğini hatırlarsak 12000 derece gibi bir sıcaklıkta hiç bir şeyin katı halde kalamayacağını tahmin edebiliriz. Gaz cisimler katılar gibi molekülleri mekanik olarak hareket ettirmesi güç yapıda değildir, kolayca şekil alır. Bu nedenle yıldızların küre şeklinde olması beklenir. Regulus'un, yüksek dönme hızından dolayı ekvator bölgesi son derece genişlemiş, kutupları ise basılmıştır. Regulus belki de bulabileceğimiz en şekli bozuk yıldızdır. 2005 yılında Mt. Wilson gözlemevinde CHARA interferometresi ile yapılan ölçümler Regulus'un bir yıldız olarak kalmasının bile başlı başına hayret verici olduğunu gösteriyor. Yıldızın dönüş hızı öyle yüksek ki neredeyse parçalanacak! Regulus, bu kütledeki bir yıldızın parçalanması için gereken hızın %86'sına sahip görünüyor. Basık olan kutuplar, enerji üreten çekirdeğe yakın olmanın verdiği avantajla 15000 derece sıcaklığa sahipken ekvator bölgesi 10000 derecede.
Peki ne oldu da Regulus bu hale geldi? Neden sakin sakin dönmek yerine bu ölçüde hızlanmış? Cevap büyük olasılıkla yıldız oluşurken gazın çökme hızı ile ilgili. Yıldız ateşlenirken (yani hidrojen füzyonu başlarken) dev bir gaz bulutu hızla çöküyordu, bu bulutun sahip olduğu açısal momentum gaz sıkışıp yıldız halini aldığında korundu. Regulus, dev çapta sakin hareket eden bir buluttan çılgın hızda dönen minik bir yıldıza dönüştü.
[Görseller Earth and Sky ve Blogspot'tan alınmıştır]
